دستورالعمل کمانداران دارای معلولیت (بخش اول)

FITA: فدراسیون جهانی تیراندازی با کمان

IPC: کمیته بین المللی پارالمپیک

«نمی‌خواهم به چشم فرد معلولی به من بنگرند که می‌تواند در مسابقات تیراندازی با کمان شرکت کند. می‌خواهم مرا تیراندازی بدانند که بنا به تقدیر معلول گشته است».

دستورالعمل سطح یک مروری کلی بر انواع معلولیت‌هایی که ممکن است مربی در بین کماندارانش با آن مواجه شود. این دستورالعمل برای ارائه‌ی توصیه‌هایی بیشتر در مورد چگونگی کمک به چنین کماندارانی طراحی شده است. این دستورالعمل به طور خاص به مربیان کمک می‌کند تا بتوانند سبب پیشرفت مهارت کماندارانی شوند که رویای حضور در تیم ملی کشورشان در رقابت‌های بین‌المللی را در سر دارند. در حال حاضر کمانداران دارای معلولیت جسمانی برطبق قوانین بخش کمانداری کمیته‌ی بین‌المللی پارالمپیک (IPC) در مسابقات بین‌المللی حضور پیدا می‌کنند.

فدراسیون جهانی تیراندازی با کمان (فیتا) در سال 2004 با امضای یادداشت تفاهمی با کمیته‌ی بین‌المللی پارالمپیک امضا کرد که به موجوب آن این دو نهاد بتوانند در سطوح مختلف با یکدیگر همکاری‌هایی داشته باشند. اساساً قوانین بخش کمانداری کمیته‌ی بین‌المللی پارالمپیک مشابه با قوانین فیتا هستند که با اعمال برخی تغییرات مشکلات احتمالی پیش روی برخی کمانداران را مدنظر قرار می‌دهند. همچنین در اکتبر سال 2004 کمانداران دارای ضعف بینایی هم به عنوان بخشی از بخش کمانداری کمیته‌ی بین‌المللی پارالمپیک پذیرفته شدند. کمیته‌ی بین‌المللی پارالمپیک کمانداران دارای معلولیت جسمانی را برطبق نوع معلولیت‌شان در سه کلاس دسته‌بندی می‌کند تا کمانداران دارای معلولیت مشابه با یکدیگر به رقابت بپردازند. کمانداران دارای ضعف بینایی (VI) در کلاس جداگانه‌ای قرار می‌گیرند. متعاقباً این دستورالعمل به پنج بخش تقسیم‌بندی می‌شود که بخش نخست به کلاس‌های مختلف تیراندازی با کمان و بخش دیگر به اطلاعات عمومی اختصاص می‌یابد. یافتن کلاس هر کماندار برای مربی بسیار مهم است، چرا که قوانین کلاس‌های مختلف تیراندازی با کمان اندکی با یکدیگر تفاوت دارند. برای دریافت مشاوره در این خصوص می‌توانید به رده‌بند ارشد بخش کمانداری کمیته بین المللی پارالمپیک مراجعه کنید. جزئیات نحوه‌ی تماس را می‌توان در سایت کمیته بین المللی پارالمپیک (www. paralympic.org) پیدا کرد.

مطلب مهمی که مربیان باید در مورد این کلاس‌ها به خاطر داشته باشند این است که اساساً سبک تیراندازی با کمان برای تمام کمانداران دارای جسم توانا مشابه است مگر اینکه قادر به استفاده از عضلات لازم برای تیراندازی با کمان نباشند. بنابراین در وهله‌ی اول باید در این رابطه با کماندار صحبت کرد تا از توانایی‌ها و معلولیت‌هایشان آگاهی پیدا کرد.

کلاس W2 شامل کماندارانی می‌شود که از روی ویلچر تیراندازی می‌کنند، ولی در بالاتنه‌ی خود دچار معلولیت نیستند. به همین دلیل معمولاً هیچ مشکلی در کاربرد روش‌های مربیگری عادی وجود ندارد، چرا که احتمال اثرگذاری معلولیت‌شان بر عضلات مورد استفاده در رشته‌ی تیراندازی با کمان وجود ندارد. با این حال مربی باید همیشه تلاش کند به نحوی عمل کند که همیشه هم‌ارتفاع با کماندار قرار داشته باشد نه اینکه سایه‌اش بر روی کماندار سنگینی کند چرا که این مسئله می‌تواند سبب هراس کماندار شود. اکثر این کمانداران مخصوصاً کماندارانی که پاهای‌شان فلج است تا حدودی در حفظ تعادل خود دچار مشکل هستند. بنابراین بسیار مهم است که مربی با صرف زمان مطمئن شود که ویلچر کماندار به خوبی وی را مهار می‌کند. نکاتی هست که باید در خاطر داشت.

1. مطمئن شوید که کماندار هر دو ترمز ویلچر را کشیده باشد تا به هنگام کشیدن زه یا رهاسازی تیر تلوتلو نخورد.
2. بررسی کنید که آیا پارچه‌ی پشت صندلی خیلی سفت نباشد. در صورتی که پشت صندلی کمی شل باشد ممکن است کماندار ب‌توانند با جا دادن خود بین دو میله‌ی اطراف صندلی ،خود را نگه دارد و مانع از تکان خورد بدنش شود.
3. تشکی که کماندار روی آن می‌نشیند باید کاملاً نرم باشد تا مانع از درد ناشی از فشار شود. در صورتی که پارچه‌ی زیر تشک بیش از اندازه شل باشد آنگاه این مسئله می‌تواند مانع از راست نشستن کماندار شود. ممکن است تکه تخته‌ی نازک زیر تشک مفید باشد.

4. هرچند که کمیته‌ی بین المللی پارالمپیک مشخص کرده است که ارتفاع پشت ویلچر نباید بیش از حد زیاد باشد، اما ارتفاع پشت صندلی برخی از کمانداران به قدری کم است که ابداً نمی‌توان تکیه‌گاهی ایجاد کند که این مسئله باید بررسی شود و در صورت لزوم کمی ارتفاع آن بالاتر آورده شود. در شکل 1 قسمت پشت صندلی کماندار کاملاً پایین‌تر از سطح تعیین شده توسط کمیته‌ی بین المللی پارالمپیک است ولی ارتفاع آن به گونه‌ای است که تا حدودی برای وی تکیه‌گاه ایجاد می‌کند.

همچنین کلاس W1 شامل کماندارانی می‌شود که از روی ویلچر تیراندازی می‌کنند، ولی معلولیت‌های بیشتری در ناحیه‌ی دست و بازو دارند. کمیته‌ی بین المللی پارالمپیک به آن‌ها اجازه می‌دهد تا برخلاف شرکت‌کنندگان در مسابقات کامپوند آزاد از کمان کامپوند در کلاس مجزایی استفاده کنند اما تنظیمات دستگاه نشانه‌روی کمان باید مانند کمان ریکرو باشد (یعنی نه درجه‌ی نشانه‌روی داشته باشد و نه دوربین بزرگ‌نمایی). حتی بسیاری از کمانداران این کلاس نمی‌توانند در رقابت‌های بین‌المللی با کمان کامپوند فاصله‌ی 90 متری را هدف قرار دهند و فقط به سمت اهدافی تیراندازی می‌کنند که در مسابقات زنان استفاده می‌شوند (یعنی 70/60 به جای 90/70). کمان‌های کامپوند این کلاس به نسبت کمان‌هایی که معمولاً در فیتا استفاده می‌شوند محدودیت وزنی متفاوتی دارند. ممکن است این محدودیت وزنی در مردان حداکثر وزن 45 پوند و در زنان حداکثر 35 پوند باشد. این کار سبب می‌شود که در این کلاس عدالت برای کسانی که نمی‌توانند با کمانی با حداکثر وزن 60 پوندی تیراندازی کنند رعایت شود.

البته تمام اطلاعات مربوط به ویلچر در بخش 1 به یک اندازه در مورد این کلاس صدق می‌کنند. چالش اصلی دیگری که این کمانداران با آن مواجه بودند عدم تعادل بود که می‌توانست در هنگام رهاسازی تیر سبب زمین خوردن‌شان شود. به منظور جلوگیری از این پیشامد کمانداران این کلاس اجازه دارند تا برطبق قوانین کمیته‌ی بین المللی پارالمپیک خود را به صندلی ببندند یا اینکه از نوعی تکیه‌گاه روی صندلی خود استفاده کنند.

شکل بعدی کمانداران دارای معلولیت را نشان می‌دهد که نواری را به دور بدن و یکی از شانه‌های خود بسته است. آنچه به چشم نمی‌آید این است که نوار کاملاً به دور قسمت پشتی صندلی می‌پیچد.

مشکل دیگر کمانداران این کلاس تحرک کم انگشتان است. معمولاً این کمانداران دارای معلولیت نمی‌توانند زه را نگه دارند و برای رهاسازی تیر به نوعی ماشه نیاز دارند چرا که به قدر کافی از انگشتان خود استفاده نمی‌کنند که قادر به نگه داشتن زه باشند. اکثر مربیان با نوع ماشه‌ی مورد استفاده‌ی کمانداران رشته‌ی کامپوند آشنایی دارند ولی کنترل چنین ماشه‌ای خارج از توان کمانداران کلاس W1 است بنابراین اکثر کمانداران ماشه را برطبق نیاز خود تنظیم می‌کنند. در مورد برخی از کمانداران وسیله‌ی کمکی رهاسازی تیر باید محکم به دست کماندار متصل شود تا پس از رهاسازی تیر بر زمین نیافتند. شکل بعدی کمانداری را نشان می‌دهد که در حال بستن ماشه‌ی خود با استفاده از نوار ولکرو است.

شکل بعد کمانداری را به تصویر می‌کشد که زه کمان خود را کشیده است و نوار محکمی که ماشه را در جای خود نگه داشته است به وضوح در عکس قابل مشاهده است. این کماندار با چرخش دست تیر خود را رها می‌سازد و ماشه به گونه‌ای خاص تنظیم شده است تا وی قادر به انجام این کار باشد.

برخی از ماشه‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که هنگام فوت کردن تیر را رها می‌سازند. سایر ماشه‌ها هنگامی عمل می‌کنند که کماندار آن‌ها را به بخشی از صورت خود تماس دهد.

همچنین کماندارانی در این کلاس که معلولیت شدیدتری دارند می‌توانند برای گذاشتن تیر در کمان و تنظیم دستگاه نشانه‌روی کمک همراه داشته باشند.

این دسته از کمانداران برخلاف کمانداران دارای جسم سالم قادر به انجام چنین تنظیماتی در طول تیراندازی با کمان نخواهند بود، به گونه‌ای که مربی باید مداوماً بررسی کند که حتماً کمان در بهترین وضعیت خود قرار داشته باشد.